Heilige huisjes

'Heilige huisjes' van de hedendaagse Nederlandse
schilder Herbert Immer Willems

We hebben er een aantal in Scherpenheuvel. Heilige huisjes waartegen niet mag geschopt worden. Doe je dat toch, dan riskeer je publieke vierendeling of een andere tuchtmaatregel. Ik bedoel dat natuurlijk niet letterlijk. Al bij al valt het met de lijfstraffen in mijn dorp nog behoorlijk mee. Ik spreek uit ervaring. Ik heb al heel veel stoute dingen gezegd en gedaan, en toch mocht ik onlangs – Hilterfilmpje en andere kolder ten spijt – op de shortlist staan voor de Cultuurprijs 2014, in mijn hoedanigheid als auteur van De Madonna’s van Scherpenheuvel. Dank aan iedereen die mij kandidaat stelde en eveneens dank aan eenieder die voor mij stemde. Toch prijs ik mijzelf gelukkig dat ik niet op de eerste plaats geëindigd ben. Die eer kwam namelijk toe aan Bert ‘the Voice’ Voordeckers. Niet omdat hij finalist was in een liedjeswedstrijd, maar omdat hij van zingen houdt en het nog heel goed kan ook. Hij belichaamt Scherpenheuvel op zijn geheel unieke manier, en draagt dat gevoel uit naar de wereld. Daar krijgt hij volgend jaar, bij de prijsuitreiking, van zijn dorpsgenoten eindelijk de erkenning voor die hij verdient en daar ben ik blij om.

Er zijn een aantal waarden die Scherpenheuvel maken tot wat het doorheen de geschiedenis altijd geweest is. Centraal in dat verhaal staat uiteraard Maria. Zonder Haar zou noch het bedevaartsoord, noch het dorp er ooit gekomen zijn. Zij is de magneet die de mensen naar hier lokt. Ook de schitterende basiliek, waarin het genadebeeld van ons Liefvrouwke zo elegant gehuisvest is, speelt een grote rol. Niet alleen de geschiedenis van het gebouw, maar ook de fysieke vorm die het in de ruimte inneemt, hebben een tastbare betekenis in de levens van mensen. Je komt er niet alleen binnen, je mag er ook thuiskomen… als je dat wil.

En dan zijn er de kerkelijke tradities, de ijkpunten tijdens het jaar waarop bedevaarders en parochianen hun klok gelijk zetten. De twee belangrijkste momenten zijn zonder twijfel de opening van het bedevaartseizoen op 1 mei en de afsluiting op de eerste zondag van november, wanneer de Kaarskensprocessie uitgaat. Op die dag wordt het genadebeeld door de parochiepriester eigenhandig door de straten gedragen. Een zeldzaam moment waarop Maria de begrenzing van Haar heiligdom verlaat. Wie mee wil stappen, mag dat. Maar de interesse is niet meer wat ze ooit geweest is. Weten de mensen nog wel waarom die processie (vandaag al voor de 385^e keer) uitgaat? Misschien is de meer correcte vraag wel: is dat nog belangrijk? Het aantal mensen dat nog om de religieuze betekenis van deze processie naar Scherpenheuvel komen is bij wijze van spreken op één hand te tellen. De rest loopt erbij om andere redenen.

En die andere redenen hebben alles te maken met de folklore van Scherpenheuvel, alles wat buiten de deuren van de basiliek gebeurt, maar ook bijdraagt tot de aantrekkingskracht. De wafels, de kaarsen, de jaarmarkt, de molentjes, de kraampjes. Zij lokken tegenwoordig meer dagtoeristen dan de basiliek zelf. Toeristen die zelfs in de 21^e eeuw met veel plezier op daytrip komen, de moderne versie van de bedevaart, met de autobus, de wagen, de fiets en sporadisch ook nog te voet. De folklore is gegroeid samen met het bedevaartsoord. Snuggere commerçanten verkochten al zelfgemaakte paternosters en Mariabeeldjes toen er op de scherpe heuvel alleen nog maar een eikenboom stond.

Maar alles is eindig. Alles is gedoemd tot uitsterven. Ook folklore. Wanneer je de vleugels van een vogeltje afsnijdt, dan mag het nog zo enthousiast tsjilpen en met verlangen in het hart naar de blauwe lucht staren, vliegen zal het nooit meer doen.  Zo vergaat het ook de folklore van Scherpenheuvel. De horeca wordt door het stadsbestuur met strakke reglementen, taxen en beperkingen aan banden gelegd, wat ervoor zorgt dat de restaurants en tavernes een voor een de deuren sluiten. Het gebrek aan een ondubbelzinnig en kordaat parkeerbeleid zorgt voor wrevel en ongemak bij winkeliers, inwoners en bezoekers. Bij het toekennen van plaatsen op de jaarmarkten krijgen de handelaars van buitenaf voorrang op de eigen handelaars. En misschien nog wel het ergst van al: een doelbewust uitdoofbeleid bezegelt stilaan het tragische lot van het meest zichtbare volksgebruik in Scherpenheuvel: de kraampjes.

Heilige huisjes zijn er om tegen te schoppen. Ook in Scherpenheuvel. Afleren zal ik het nooit.

-----


Een reactie is welkom, mits goede manieren.